Familie van der Haar geëerd

Gepubliceerd 03-05-2006

Vandaag in Hervonden Soest een foto die wij kregen van mevrouw Jannetje Van der Haar-Bunschoten, zij woont nu in Huizen. De foto hangt netjes ingelijst bij haar in de woonkamer. Het plekje in Soest herkennen we als de Wieksloterweg. De voorgrond zijn de beukenbomen aan de Wieksloterweg waar tegenwoordig zo‘n mooi fietspad is aangelegd. Achter de huizen aan de Wieksloot staan verder het land in ook verscheidene huisjes die niet met een pad aan de Wieksloot zijn verbonden. Het boerderijtje op de foto staat aan de Vaarderhoogtweg. 
Tot ver na de oorlog waren de wegen in het Soester Veen onverhard en de vele paadjes die het Veen doorkruisten en waar een enkel huisje stond, waren smal en glibberig.
Het ‘wegennet‘ in het Veen is gewoon op een natuurlijke wijze ontstaan. Niemand wist wiens eigendom het was en hier gold dan op grote schaal nog ‘het recht van overpad‘. Om het recht van Overpad te houden moest men er zeker eenmaal per jaar gebruik van maken. In het boerderijtje op de foto woonde indertijd de familie van der Haar .Vader van der Haar verdiende de kost met een paar koeien en varkens en kippen en verder werkte hij voor de vastigheid nu en dan in de bouw. Het gezin van der Haar telde vier kinderen, een zoon en drie dochters. Dochter Jannetje vertelt dat vrouw Muis, zij woonde voorbij het Vaarderhoogt ,eens per jaar haar mooie kleren aandeed en opzichtig voorbij kwam. Vrouw Muis zorgde dat zij gezien werd en was zo weer verzekerd van een vol jaar recht op overpad.

Lagere School
Jannetje was het tweede kind. Zij gingen allemaal in Hees op school bij meester Frederiks. Toen haar broer de lagere school had doorlopen wilde moeder dat hij naar de Mulo zou gaan, maar dat kon volgens het hoofd van de school op Hees niet, die deed er nogal moeilijk over. Moeder zei dan gaat hij naar een andere school maar ook de anderen kinderen. Zo kwamen de kinderen van der Haar in een nieuw schooljaar op de van der Huchtschool.. Moeder was radikaal in die dingen.Na de lagere school ging Jannetje in 1938 naar de Koningin Emma Naaldvakschool op Soestdijk in het Anna Paulownahuis. Een prachtige tijd heeft zij dat gevonden. Alles wat maar met naald en draad te maken had deed Jannetje met ijver en liefde.In 1943 verliet zij na vijf jaar de school als volleerd coupeuse met diploma en mooie cijferlijst. Wat Jannetje op de Naaldvakschool geleerd had kwam goed van pas in de oorlogsjaren en ook nog daarna. Zij wist met gemak van oude kleren nieuw te maken ze kon onzichtbaar kousen stoppen en ladders ophalen. Een oude jas werd binnenstebuiten gekeerd en weer als nieuw als nieuw inelkaar gezet. 

Oorlogstijd
In het boerderijtje dat zo eenzaam en veilig verborgen in het Soester Veen stond gebeurde midden in de oorlogstijd die steeds grimmiger werd iets totaal onverwachts. Moeder van den Haar werkte, omdat het boerderijtje niet genoeg opbracht, al jaren een paar dagen per week als huishoudster bij Delius en Johanna Visser en hun dochters Suzanne en Hélène (Len) in Bilthoven. Visser was rechter in Utrecht. Er waren in zijn huis joodse mensen ondergedoken. Mevrouw Karpowitz en haar dochter (Ellen) ,haar man was al eerder opgepakt en op transport naar Auschwitz gezet .Hij zou niet terugkeren. Op een dag was er een razzia, ook het huis van de rechter was verdacht bij de bezetter. Terwijl de landwacht voor het huis stond wist dochter Len de joodse moeder via de achterdeur te laten ontsnappen de bossen in. De tienjarige dochter zat boven op zolder in een schuilplaats verstopt. Het huis werd doorzocht maar zij hebben haar niet gevonden. Dochter Len moest toch mee naar het politiebureau en werd de volgende dag gelukkig vrijgelaten. 
Voor de familie Visser was het duidelijk dat voor de joodse mensen snel een ander onderkomen moest worden gezocht, maar waar. Voor de moeder wist men in Utrecht veilig plekje en mevrouw Visser nam in uiterste nood haar huishoudster mevrouw van der Haar uit Soest in vertrouwen en vroeg of zij hulp kon bieden. Moeder van de Haar zelf moeder van drie dochters in die leeftijd heeft zonder aan mogelijke gevaren te denken dezelfde dag Ellen meegenomen naar het boerderijtje in Soest. De fietstocht van Bilthoven naar Soest is jarenlang als een angstige droom in het geheugen bijgebleven. Thuisgekomen wist zij ook niet wat haar man ervan zou vinden om een joods meisje in huis op te nemen. Maar ook hij aanvaardde na wat gebrom de omstandigheden. Ook op de boerderij in Soest moest Ellen zich schuilhouden. De buren mochten niets weten. Moeder van der Haar regelde een onderwijzer van de van der Huchtschool die Ellen les gaf. Ellen kon niet tegen het water uit de put en voor haar verzamelde moeder ook regenwater.Als de kruidenier, een NSB-er die wekelijks de boodschappen kwam brengen en en ook wel eens een kopje thee bleef drinken, kwam moest Ellen zich verstoppen in het achterhuis of zelfs plots in een hoek van de kamer. Ondanks alle gevaren bleef Ellen tot bijna het einde van de oorlog .

Onderscheiding
Voor hun daden zijn zowel mevrouw Van der Haar-den Hartog als mevrouw Hélène Visser in 1994 geëerd met de Yad Vashem onderscheiding. Het joodse meisje van toen, Ellen Ruth Karpowitz ,heeft haar redders bij het Israëlische onderzoek centrum aangemeld. Het Centrum houdt zich bezig met het lot van Europeese Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. De onderscheiding is uitgereikt op de Israëlische ambasade in Den Haag. Gelijktijdig werd het echtpaar Visser, de vader en moeder van Hélène, postuum geëerd.Een van de taken van het centrum is niet-joden te bedanken voor het feit dat zij hun leven in de waagschaal hebben gesteld om Joden te redden. De onderscheiding bestaat uit een medaille en een oorkonde.
Gelukkig zijn in Soest toch nog velen veilig door die verschrikkelijke oorlog gekomen. Zij kwamen vaak en soms als een wonder terecht op betrouwbare adressen. 

Nagekomen bericht: in november 2011 ontvingen we onderstaande e-mail bericht wat we graag willen vermelden.
Bericht van: Ellen R. Song-Karpowitz
ERSong21@g;mail.com
(562) 596-5104 (U.S.A.)
Informatie over: familie-van-der-haar-geeert
Mijn dochter stuurde me net uw artikel. Ja, ik ben die Ellen Karpowitz dat Janneke over schreef. Mijn Nederlands is niet te vloeiend, dus let a.u.b. niet op mijn fouten. Ik heb zeer zelden gelegenheid om Nederlands te spreken. Ik ben sedert 1947 in Amerika.
Geertruide van der Haar was en is een heldin in mijn leven. Ze had veel gevoel voor mensen en wat dien gevoelens waren. Ze was een dame in alle wegen. Ik denk nog vaak aan haar en de jongste dochter, Corrie. Het boerderijtje was klein, en Corrie en ik sliepen in het zelfde bed en werden goede vriendinnen. Tot mijn grote bedroefheid is zij al ongeveer twaalf jaren geleden overleden. We waren steeds in contact en ik heb haar en "Tante Trui" en de familie (de zoon , Ernst, overleed al veel eerder) meerdere keren kunnen bezoeken, en mijn kinderen aan hun kunnen voorstellen. Dat was geweldig. Gelukkig waren het Jannie, Naatje, Corrie en hun families -- en vooral Tante Trui, mogelijk naar de ceremonie in den Haag to komen, waar ze ge-eerd werden door Yad Vashem uit Jerusalem (The Righteous Gentiles organisatie.)
Jannie is een zeer lieve en interessante dame, en ik ben haar dankbaar dat ze uw al deze informatie heeft gestuurd. Ik heb ook aan haar mijn overleven te bedanken.
Met hartelijken groeten,
Ellen R. Song-Karpowitz

In maart 2017 werd de redactie geattendeerd op een biografie van mevrouw Ellen Karpowitch, waarin zij terugblikt op de oorlogsjaren.

---

Heeft u aanvullende informatie bij dit artikel, gelieve contact met ons op te nemen

Verdwenen Soest is mede mogelijk gemaakt door