Van Hengstum Smederij II en Spreukenhuisje

Gepubliceerd 22-02-2006

Vandaag in Verdwenen Soest een foto van de smederij van Piet van Hengstum aan het Kerkpad. De eerste van Hengstum in Soest, geboren uit een eeuwenoude smedenfamilie was Petrus Anthonius (Piet) van Hengstum geboren op 28 november 1862 in Schalkwijk. Hij trouwde in 1897 en vestigde zich is als smid aan het Kerkpad in Soest. Oudere Soesders zien op de foto ook meteen waar de smederij ooit heeft gestaan. 

Toen Piet er begon was het al een heel oud pand. Dat werd duidelijk toen het in 1971 werd gesloopt om er twee nieuwe huizen te bouwen. In een van de dakpannen was de datum 1790 gekrast, bij bouwers van vroeger een oude gewoonte. Bij later onderzoek bleek het pand nog ouder was en werd het jaar 1654 genoemd. Zou men deze datum serieus aan jaar van bouwen zou koppelen, dan zouden enkel de Oude Kerk en het Veerhuis aan de Kleine Melm in Soest nog ouder zijn geweest. 

Piet van Hengstum en zijn gezin woonde niet in de smederij maar in een huis ernaast. Uit het eerste huwelijk kwamen vier kinderen voort. Later in een tweede huwelijk werden nog eens acht kinderen geboren. Om het gezin wat meer ruimte te geven liet Piet een huis bouwen met daar achter een hal aan de Middelwijkstraat tegenover bloemisterij Scholten. 

Boerensmid
In 1920 namen twee zoons Cees en Henk de smederij over. Cees ging wonen op Middelwijkstraat 1, een huis met een winkel in kachels en haarden en annex huishoudelijke artikelen. Later bouwde Cees achter de zaak een smederij en zo bleef zijn broer Henk in de smederij aan het Kerkpad. Cees bleef in die tijd de stiel van boerensmid trouw en Henk specialiseerde zich meer in fietsen. Op het dak van de smederij aan het Kerkpad verscheen een een grote door hemzelf gesmeedde blikvanger "RIJWIELEN".
Henk repareerde niet alleen fietsen maar hij fabriceerde ze ook zelf. Hij kocht kant en klare frames en wielen en andere onderdelen en zo zette hij geheel op zijn wijze fietsen in elkaar. 
Deze, met een deftig woord rijwielen, verkocht hij onder de merknaam "Postiljon". Of er nog rijwielen van Henk in Soest rondrijden is niet bekend. Henk vond de fietsenmakerij op een gegeven moment niet lonend meer. In 1960 gaf hij er de brui aan. Henk woonde samen met zijn vrouw aan de Middelwijkstraat, het bleef een echtpaar zonder kinderen dus ook geen opvolgers. Hij ging in loondienst en kwam zo te werken bij Pon's Rijwielen in Amersfoort. Henk was specialist spaken en wielen en zo‘n man konden zij goed gebruiken.
Zo kwam er in het jaar 1960 een definitief einde van de smeden- en fietsenmakerij aan het Kerkpad maar het gebouwtje zou nog een bijna prookjesachtige periode tegemoet gaan. 

De Vlieguut
Henk had al enkele jaren de hal achter zijn huis aan de Middelwijkstraat verhuurd aan pottenbakkerij "de Vlieguut" van de heer en mevrouw Bouwens. Deze wilde hun bedrijf graag voortzetten in de leegstaande smederij die toen vrij kwam en zo is het gekomen.
De geschiedenis van de Vlieguut begint bij Greta Anna Klaar, later mevrouw Bouwens Zij was ooit samen met haar broer in Bussum een kleine pottenbakkerij begonnen. Ze vestigden zich net voor de oorlog in Amsterdam en daar ontmoette Greta haar toekomstige man, Johannes Diederick Bouwens. Hij vond het pottenbakken van zijn vriendin zo‘n leuke bezigheid dat hij bij haar in de leer ging. Zij werden een paar, trouwden en zochten na de oorlog een plek in een meer rustige omgeving. Die vonden zij in Soest, eerst in de hal achter het huis bij Henk Hengstum en later de overstap naar de smederij aan het Kerkpad. 
De Vlieguut dankte zijn bekendheid vooral aan de schaaltjes of soort asbakjes met simpele tekeningetjes en luchtige spreuken. "Vader worden is een gunst, Vader zijn een grote kunst". 

Het Spreukenhuisje
Wie in Soest herinnert zich niet een leuke toepasselijke spreuk. "Drie dochters en mama, vier plagen voor papa". Het product spreukenbordjes was een schot in de roos, ze vlogen de deur uit. De omzet breidde zich verder uit door ook bordjes met Engelse en Franse teksten te maken en de Vlieguut bereikte een top toen Bouwens op het idee kwam om de vele bordjes met een klein foutje in te metselen tegen de gammele gevel van het oude gebouwtje. Het werd een bezienswaardigheid die in Soest en ver daar buiten bekend is geworden als "Het Spreukenhuisje". 
Kruispunt Hoevelaken en de weg door de polder waren er nog niet. Het grote verkeer naar Amsterdam liep nog door Soest en touringcars met dagjesmensen maakten toen vaak nog een stop bij de Gouden Ploeg en daarna ook op de Middelwijkstraat om zich bij het Spreukenhuisje vrolijk uurtje te verpozen. Soest had er een evenement bij.

Helaas, door een ongeluk van een van de personeelleden in de pottenbakkerij is er een abrupt einde aan het bestaan van de Vlieguut gekomen. Een tragisch bedrijfsongeval. Het echtpaar Bouwens en hun medewerkers waren zo getroffen door de dood van hun medewerker dat het werk vanaf dat moment werd stilgelegd. Er is na die dag geen schaal of bordje meer geperst, beschilderd of gebakken. De voorraad is schijnbaar gewoon weggegeven. Al is het Spreukenhuisje nog een tijd blijven staan. Uiteindelijk is het gebouwtje in 1971 gesloopt om op de kavel twee nieuwe huizen te bouwen. Achteraf jammer voor Soest.
Bij het opruimen van het depot in Museum Oud Soest is onlangs nog een partij bordjes gevonden. Het museum wil daar inpandig een soort Spreukenhuisje nabouwen om nog iets van de sfeer van toen te bewaren. 
Dit waren in het kort stukjes geschiedenis van het pand van de smederij van de familie van Hengstum en Pottenbakkerij de Vlieguut van de familie Bouwens.

---

Heeft u aanvullende informatie bij dit artikel, gelieve contact met ons op te nemen

Verdwenen Soest is mede mogelijk gemaakt door