Band tussen Oranje en Soest

Gepubliceerd 12-12-2007

Vandaag een foto van de Naaldvakschool aan de Burg.Grothestraat Soestdijk. De school, opgezet als naai- en breischool is voortgekomen uit de Commissie van Weldadigheid van H.M.de Koningin- Moeder. Oorspronkelijk was de Commissie van Weldadigheid een initiatief van H.M.Koningin Anna Paulona in het begin van de negentiende eeuw. 

De koninginnen na haar die het paleis Soestdijk bewoonden hebben steeds dit werk voortgezet. De school had een tweeledig doel. Onderricht geven in naaien en breien en de gemaakte kledingstukken kwamen weer ten goede aan de Commissie van Weldadigheid en werden als een liefdegave rond de kerstdagen weer uitgedeeld aan de meest behoeftige medeburgers van Soest. Uit een bericht in de Soester Courant van 1938 lezen we dat via de Comite van Weldadigheid bij een 100-tal gezinnen warme kleding en dekens zijn uitgedeeld. De gezinnen ontvingen tevens een bonboekje , waarop zij verschillende levensmiddelen bij de Soester winkeliers konden kopen, terwijl; enkelen daarenboven enige gaven in natura ontvingen. 

De band tussen Huis van Oranje en Soest bestaat al meer dan 300 jaar. Het begon 26 april 1674, toen Prins Willen III, de latere Stadhouder-Koning, de hofstede Soestdijk kocht van Mr. Jacob de Graef, zoon en mede-erfgenaam van de heer Cornelis de Graef, heer van Zuidpolbroek, in leven burgemeester van Amsterdam. ‘Tussen het Huis van Oranje van de vorige eeuw die het paleis bewoonde en Soest is de band steviger, inniger en hechter geworden dan zij reeds was’,schreef de heer Engelbert Heubers kenner van de Soester historie. In het tijdschrift Van Zoys tot Soest eerste jaargang 1980 nr 2. lezen we een artikel van hem: De band tussen het Huis van Oranje en Soest .

Onafhankelijkheid
Na de Franse overheersing en het herstel van de Nederlandse onafhankelijkheid, werd op 8 juli 1815, het Paleis en Domein Soestdijk aan de Prins van Oranje, de latere Koning Willem II, voor zijn verdiensten en aandeel in de Slag bij Waterloo ten geschenken gegeven..Op 21 februari 1816 te Sint Petersburg in Rusland werd het huwelijk gesloten tussen H.K.H.Grootvorstin Anna Polowna en de Prins van Oranje, bovengenoemd. Het duurde echter tot mei 1818 voordat zij hun intrek op het Paleis Soestdijk namen. Op 21 mei 1818 ‘s middags om drie uur kwamen zij op het Paleis Soestdijk aan en werden daar verwelkomd door de Gouverneur van de provincie Utrecht. In het bijzijn van vele burgelijke en militaire autoriteiten bood mejuffrouw Steijn van Hensbroek, de dochter van de Schout van Soest, de prinses van Oranje bloemen aan.’s Avonds was er groot feest en overal brandden de feestvuren.Vanaf die tijd werd het contact met de inwoners van de omliggende plaatsen hechter en inniger. De jonge echtgenoten bevorderden vooral sociale instellingen en besteedden grote aandacht het onderwijs in hun heerlijkheden. Ook behoeftigen en armen kregen voor die tijd meer aandacht dan voorheen het geval was geweest.Op initiatief van Prinses Anna Palowna werden te Soest en Baarn Commissies van Weladadigheid opgericht. 

Instructie
Er werd voor deze instelling een instructie samengesteld door de Prinses, waaraan de Commissie van Weldadigheid zich stipt had te houden.In dit reglement werd opgenomen , dat de betreffende Commissie voortdurend in correspondentie stond met de intendant van de Prinses en dat zij in alle voorkomende werkzaamheden en zaken persoonlijk moest worden ingelicht. De voornaamste werkzaamheden van de Commissie bestonden uit het verzorgen van de misdeelden en armen van de ingezetenen van de gemeente, zonder onderscheid van godsdienstige gezindheid., het verschaffen van werk,vooral in de winter aan arme dagloners en het bevorderen van spinwerk voor behoeftige vrouwen.Ondersteuning van arme gezinnen door verstrekking van levensmiddelen als brood, meel en gort en door ’s winters uitreiking van kledingstukken en wollen dekens. Alle behoeftigen en gebrekkigen zonder uitzondering werden voorzien van medicijnen en geneesmiddelen.Behoeftige kraamvrouwen kregen voor zichzelf en hun kind medischeen bovendien werd werd ook bedlinnen en kleding verstrekt.Ook werden geldelijke uitkeringen verstrekt aan hen, die hierin niet zelf konden voorzien, als gebrekkigen en en weduwen met kinderen.De hulp van de “heelmeester”was ook in de instructie opgenomen. Hij moest alle behoeftigen die hiervoor in aanmerking kwamen, zieke en gekwetste personen behandelen. Voor elk door hem behandelde patient ontving hij een door de Commissie vastgesteld bedrag aan geld.Arme kinderen moesten door hem worden gevaccineerd. Zonder vaccinatiebewijs mochten deze kinderen, die voor rekening van de Prinses de school bezochten, daar niet worden toegelaten.De Prinses pleitte voor beter onderwijs en meer schoolruimte. Er mocht op de scholen beslist geen onderscheid worden gemaakt tussen de kinderen van de Commissie en andere kinderen.Door de Prinses van Oranje werd ook de “Naai-en Breischool” aan de burgemeester Grothestraat te Soest opgericht, waar kinderen onderwijs kregen in naaien en breien. Het werk dat op deze school werd vervaardigd was bestemd voor het verstrekken van kleren aan de armen in de gemeente. 
Na het overlijden van H.M.Koningin Anna Paulowna op 1 maart 1865 te ’s Gravenhagen werd haar werk voortgezet door haar zoon Z.K.H.Prins Hendrik, beter bekend als Prins Hendrik de Zeevaarder. Hij was de derde zoon van Koning Willem II en Koningin Anna Paulowna, grootvorstin van Rusland.

Populair
Prins Hendrik was in buitengewone mate geinterresserd in het maatschappelijk leven. Niet alleen had hij oog voor sociale aangelegenheden, maar de Soesters (en Baarnaars) konden ook op hem rekenen op een ander gebied, als het kerkelijk leven en de land- en tuinbouw betrof..Hij was bijzonder populair, niet alleen als Ambachtsheer, maar in heel Nederland. Hij overleed te Wolverdinge (Luxemburg) op 13 januari 1879.
Na zijn overlijden kwam het paleis Soestdijk in bezit van Koning Willem III en vervolgens aan zijn weduwe H.M.Koningin-Moeder Emma. Deze vorstin was te Soest zeer geliefd. Dagelijks reed zij. Wanneer zij ’s zomers op het paleis verblijf hield, in een open rijtuig door het landelijke Soest, minzaam groetend en hier en daar bij goede bekenden een kort praatje houdend. Het was feitelijk Koningin Emma, die het maatschappelijk werk ,begonnen door koningin Anna Paulowna, voortzette en nieuwe impulsen gaf. Zij was begaan met de misdeelden, zieken, gebrekkigen en bejaarden en steunde dilwijls met milde hand.De reeds hechte band tussen het Huis van Oranje van Soest is door de oude Koningin, zoals Koningin Emma door velen werd genoemd, nog inniger en hechter geworden dan zij reeds was.
Is getekend, 

Engelbert Heupers
Aan het nabuurschap van Huis van Oranje met Soest en Baarn is een einde gekomen. Het paleis staat leeg. Het doet een beetje killetjes aan als je er voorbijkomt. Dicht bij de Koningin wonen gaf ons altijd een warm en veilig gevoel. Aan een lange periode is definitief een einde gekomen. We kijken er in Soest met liefde en eerbied op terug.

---

Heeft u aanvullende informatie bij dit artikel, gelieve contact met ons op te nemen

Verdwenen Soest is mede mogelijk gemaakt door